Wat is een kleurprofiel en hoe moet ik het instellen?
Hoe zorg je dat je fotoafdruk de juiste kleuren krijgt?
Waarom zien de kleuren van je foto er anders uit dan op je beeldscherm? En waarom zien die er weer anders uit dan in de natuur? Daar zijn veel redenen voor.
Deze kleuren komen op een verschillende manier tot stand. Je oog is heel flexibel in het compenseren van de kleurtemperatuur, en heeft een enorm dynamisch bereik. Als je een foto van een scene in de natuur bekijkt in een andere omgeving dan compenseren je ogen dit niet, en zijn er technische beperkingen in het dynamisch bereik.
Wat ook anders is: bij een beeldscherm kijk je naar een verlicht vlak, de pixels waaruit de foto bestaat geven zelf licht. Bij de fotoafdruk werkt het anders, de weergave van de kleuren ontstaat doordat een gedeelte van het opvallende licht wordt geabsorbeerd. Het beeldscherm zal helderder kleuren weergeven.
De kleurenprinter of ontwikkelmachine heeft weer een heel andere techniek. Deze apparaten werken vaak met meer dan drie kleuren.
Maar er zijn nog meer redenen.
RGB: rood, groen en blauw
De kleuren in je camera worden samengesteld door de combinatie van drie verschillende sensors per pixel: rood, groen en blauw. Als je je foto opslaat als jpg (de standaardinstelling op de meeste camera's) kan elk van die kleuren 256 verschillende sterktes hebben. Zo kunnen die drie sensoren 256x256x256 verschillende kleuren weergeven, een slordige 16 miljoen. Zijn ze allemaal nul dan zie je zwart, hebben ze allemaal 255 dan is het resultaat wit. En als alleen de rode sensor sterkte 255 heeft dan zie je verzadigd rood.
Maar wat is verzadigd rood, groen of blauw? Dat is bij elke camerasensor anders. Geen enkele camera heeft het bereik van onze ogen. Daarom zijn er afspraken gemaakt.
sRGB en AdobeRGB
Dit zijn twee bekend kleurprofielen zoals die door het icc zijn vastgesteld. We houden het even een beetje simpel en beperken ons tot deze twee afspraken.
sRGB is eigenlijk een soort minimum. Alle camera's en de meeste computermonitoren kunnen het grootste gedeelte van deze kleurruimte weergeven. Daarom wordt sRGB gebruikt voor alle afbeeldingen op websites, de maker weet dan zeker dat de kijker het grootste deel van de gebruikte kleuren kan zien. Het nadeel is dat felle verzadigde kleuren niet kunnen worden weergegeven.
AdobeRGB (1998) kan meer verschillende kleuren weergeven. Het probleem is echter dat die op de meeste computermonitoren niet te zien zijn. Als je een foto met een AdobeRGB profiel weergeeft ziet hij er mat en levenloos uit. Hoe kan dat? De waarden van 0 tot 255 zijn in sRGB minder verzadigd.
8 bits en 16 bits
Als we ervan uitgaan dat onze foto in AdobeRGB kan worden afgedrukt dan is het en goed idee om de foto in AdobeRGB aan te leveren. We hebben dan echter twee problemen.
Ten eerste kunnen we die kleuren niet beoordelen op ons scherm, dit kan ze gewoonweg niet weergeven. Ten tweede is de afstand tussen twee kleuren bij AdobeRGB wat groter, waardoor tussenliggende kleuren en vooral kleurverlopen minder goed worden weergegeven. 256 waarden is namelijk niet super veel. Voor dit tweede probleem is een oplossing: we gaan over naar 16 bits, waardoor er ineens ruim 65.000 verschillende waarden zijn. Dat is meer dan voldoende voor de subtielste huidtinten.
JPG of RAW
De meeste camera's maken foto's in het JPG bestandsformaat. Bij de wat duurdere camera's kun je kiezen voor RAW. Als je die mogelijkheid hebt heeft dat laatste de voorkeur. Je kunt dan in je fotobewerkingssoftware achteraf nog allerlei keuzes maken waardoor je kleurruimte en bitdiepte ook na bewerking nog optimaal zijn. Als je een JPG foto bewerkt gaat er altijd informatie verloren.
Het kleurprofiel van de printer of het chemisch proces
Zoals gezegd worden de kleuren bij je fotolab weer heel anders samengesteld. Bij de meeste afdrukken is het aantal af te drukken kleuren veel ruimer dan we op onze consumentenapparatuur gewend zijn. Er zijn uitzonderingen, vooral als we op niet-witte materialen afdrukken. Zo'n kleurprofiel kun je beschouwen als een tabel die elke RGB-waarde van de foto vertaalt naar waarden waarmee de machine werkt.
Het goede nieuws: over deze kleurprofielen hoef je je niet druk te maken. De afdrukcentrale beschikt over goed gekalibreerde apparatuur en de icc-kleurprofielen worden continu bewaakt en bijgesteld. Zij zetten je foto om zodat deze goed wordt afgedrukt
Foto-optimalisatie
Toch is er nog een ding om rekening mee te houden. Omdat de meeste foto's niet door de (amateur-)fotograaf bewerkt worden, worden ze bij veel afdrukcentrales automatisch geoptimaliseerd. Dat wil zeggen dat de foto wordt bewerkt zodat er een optimaal contrast, kleurweergave en helderheid ontstaan. Voor de meeste consumentenfoto's is dat prima.
Wil je zelf meer controle over die bewerking, kies dan een fotolab waarbij je deze foto-optimalisatie uit kunt zetten. Dat kan bijvoorbeeld bij Profotonet. Je bepaalt dan helemaal zelf hoe je foto eruit komt te zien.
En YMCK dan?
YMCK is een kleurprofiel voor drukwerk, met een beperkt aantal kleuren. Het is bedoeld voor drukpersen, gebruik het niet voor het aanleveren van bestanden voor het afdrukken van foto's.
YMCK wordt wel degelijk gebruikt bij het printen van foto's, maar het is je fotolab die de vertaling naar deze kleuren maakt.
Hoe kun je de kleuren het beste beoordelen op je monitor?
De belangrijkste tip, ongeacht de kleurweergave van je monitor: zet de helderheid een stuk lager en schroef ook het contrast een stukje terug. De helderheid van een beeldscherm zal nooit door een foto geëvenaard kunnen worden. Zo benader je de weergave van je foto enigszins.
Natuurlijk is de juiste kleurweergave van je monitor ook erg belangrijk. Goedkope consumentenmonitoren zijn vaak erg beperkt in hun kleurweergave en geven niet alle sRGB kleuren (goed) weer. Ook zijn ze door de fabriek niet optimaal ingesteld. Dit kalibreren van de kleuren is zonder speciale apparatuur niet goed zelf te doen.
Hoe kan ik mijn foto's nu het beste uploaden?
Voor het beste resultaat: maak je foto's als het kan in RAW formaat, bewerk ze in 16 bits modus en exporteer ze in je fotobewerkingsprogramma naar AdobeRGB. Zo heb je de beste kleurweergave, al kun je de kleuren niet goed beoordelen op je monitor. Je kunt in Photoshop overigens wel een ‘proefdruk’ doen waarin alle kleuren, behalve de meest verzadigde, juist worden weergegeven.
Als je op je camera kunt instellen of deze met een sRGB of AdobeRGB kleurprofiel werkt, kies dan voor dat laatste, tenzij je een onderwerp met zachte tinten fotografeert. Dit omdat de stapgrootte tussen twee kleurwaardes in sRGB wat kleiner is.
Als dat allemaal niet kan omdat je camera geen RAW ondersteunt en je het kleurprofiel niet kunt instellen, dan kun je de foto's gewoon in sRGB aanleveren.